Авторы
•
Харисов Ренат Магсумович

Харисов Ренат Мәгъсүм улы (Ренат Харис)

Харисов Ренат Мәгъсүм улы (Ренат Харис) 1941 елның 6 маенда Ульянов өлкәсенең Зирекле Күл авылында туа. Бала чагы һәм мәктәп еллары Татарстанның Буа төбәгендәге авылларда уза. 1958 елны Буа шәһәрендә А.В.Луначарский исемендәге урта мәктәпне тәмамлагач, Казанга килеп, Төзү-монтаж идарәсендә бер ел чамасы слесарь-сантехник булып эшли. 1959-1963 елларда Р.Харис Казан педагогика институтының тарих-филология факультетында укый. Институтны тәмамлаганнан соң, 1963-1964 елларда - Арча педагогика училищесында рус теле һәм әдәбияты укытучысы, 1964-1965 елларда - Казанда комсомолның Татарстан өлкә комитетында - пропаганда буенча инструктор, 1965-1971 еллар арасында «Татарстан яшьләре», «Яшь ленинчы» (хәзерге «Сабантуй») газеталары редакцияләрендә әдәби хезмәткәр, җаваплы сәркатип һәм 1971-1973 елларда Татарстан Язучылар берлеге идарәсенең җаваплы сәркатибе вазифаларын башкара. 1973-1982 елларда ул - Татарстанның мәдәният министры урынбасары, 1982-1989 елларда «Казан утлары» журналының баш мөхәррире, 1989-1991 елларда - КПССның Татарстан рескомында идеология бүлеге мөдире, 1991-1995 елларда «Татарстан хәбәрләре» газетасының баш мөхәррире булып эшли. 1990 елдан Р.Харис - Татарстан Югары Советы һәм 1995 елдан - Татарстан Дәүләт Советы депутаты, 1995-2000 елларда - Дәүләт Советы Президиумы әгъзасы һәм Дәүләт Советы Рәисе урын-басары. Республика көндәлек матбугатында Р.Харисның исеме 1962-1963 елларда күренә башлый. 1968 елда «Беренче карлыгачлар» альманахында беренче җыентыгы («Җир һәм кеше»), ә тагын бер елдан «Кайтаваз» исемле китабы басылып чыга. Хәзер ул - Казан, Мәскәү, Уфа, Чабаксар нәшриятларында татар, рус, башкорт, чуваш, инглиз телләрендә басылган 40 тан артык шигъри туплан-малар авторы. Аерым әсәрләре БДБ халыклары һәм берничә чит ил телләренә тәрҗемә ителә. Р.Харис татар халкының тарихы, үткәне, бүгенгесе турында яза. Аның «Мулланур», «Камил Якуб», «Рәссам», «Җәлилчеләр», «Ат иярләү», «1972 ел икмәге», «Ант суы», «Бүре күзе», «һарут һәм Марут» поэмалары, «Кеше» ораториясе фәлсәфи-тарихи яссылыкта язылган. Р.Харис үз иҗатында кече яшьтәге балаларны да онытмый. Балалар өчен ул «Матур өй» (1988), «Лап-лап» (1992), «Әбәк» (2001) һ.б. шигъри җыентыклар бастыра. Шагыйрь әдәби тәрҗемә белән дә актив шөгыльләнә. Г.Р.Державин, А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов, А.Фет, Ф.Тютчев, Т.Шевченко, В.Маяковский, С.Есенин, А.Ахматова, Н.Хикмәт, Г.Лорка, Ю.Тувим, Р.Гамзатов, К.Кулиев, П.Хузангай, Я.Ухсай, О.Сөләйманов һ.б. шигырьләре аның тәрҗемәсендә татар телендә дөнья күрә. Р.Харис - ТАССРның һәм Каракалпакстанның атказанган сәнгать эшлеклесе (1972, 1980), Халыкара Мәгълүмат академиясенең мөхбир-әгъзасы (1993), Чувашия Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре (2002). «Кеше» ораториясе өчен Р.Хариска (композитор М.Яруллин белән берлектә) 1972 елда Татарстан комсомолының М.Җәлил исемендәге премиясе бирелә. Шагыйрь 1979 елда - «Литературная Россия» атналык газетасының махсус премиясенә, 1994 елда - «Синең йөрәк тә тибә» дигән шигырьләр циклы өчен Башкортстан Язучылар берлегенең Ф.Кәрим исемендәге премиясенә лаек була. 1997 елда «Хисемнең исеме» китабы өчен (1996) аңа Татарстан Республикасының Г.Тукай исемендәге Дәүләт премиясе бирелә. 2004 елда Татарстан Республикасы Президенты М.Ш.Шәймиев Указы белән Р.Хариска «Татарстан Республикасының халык шагыйре» дигән мактаулы исемгә лаек була. 2005 елда мәдәниятләр диалогының замана шартларында милли эпос традицияләрен үстергәне өчен («Йосыф кыйссасы» балеты либреттосы) Р.Харис Россия Федерациясенең Дәүләт премиясенә лаек була. Шул ук елны М.Шолохов медале белән бүләкләнә. 2009 елда шагыйрь Чувашия Республикасының М.Сеспель исемендәге Халыкара, 2011 елда Дагстанның Р.Гамзатов исемендәге әдәби премияләренә лаек була. 1968 елдан - Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы.

Харисов Ренат Магсумович

Харисов Ренат Магсумович (Ренат Харис) родился 6 мая 1941 года в селе Елховое Озеро Ульяновской области. Детство и школьные годы прошли в деревнях Буинского района Татарстана. Окончив в 1958 году Буинскую среднюю школу имени А.В.Луначарского, приезжает в Казань. Здесь он один год работал слесарем-сантехником в строительно-монтажном управлении.
В 1959-1963 годах учился в Казанском педагогическом институте на историко-филологическом факультете. После окончания института, в 1963-1964 годах, работал преподавателем русского языка и литературы в Арском педагогическом училище, в 1964-1965 годах - инструктором отдела пропаганды Татарского ОК ВЛКСМ, в 1965-1971 годах - литературным сотрудником и ответственным секретарем в газетах «Татарстан яшьләре» и «Яшь ленинчы» (ныне «Сабантуй»), в 1971-1973 годах - ответственным секретарем правления Союза писателей Татарстана.
В 1973-1982 годах Р. Харис - заместитель министра культуры Татарстана, в 1982-1989 годах - главный редактор журнала «Казан утлары», в 1989-1991 годах он работал заведующим отделом идеологии Татарстанского рескома КПСС, в 1991-1995 годах главным редактором газеты «Татарстан хәбәрләре».
С 1990 года Р.Харис - депутат Верховного Совета Республики Татарстан, с 1995 года - депутат Государственного Совета Республики Татарстан, в 1995-2000 годах - член Президиума и заместитель председателя Государственного Совета.
В республиканской печати Р.Харис начал публиковаться в 1962-1963 годах. В 1968 году вышел его первый сборник стихов «Җир һәм кеше» («Земля и человек») в альманахе «Беренче карлыгачлар» («Первые ласточки»), а через год - первая книга «Кайтаваз» («Эхо»).
На сегодняшний день Р.Харис - автор более 40 сборников стихов, вышедших на татарском, русском, башкирском, чувашском, английском языках в различных книжных издательствах Казани, Москвы, Уфы, Чебоксар. Некоторые его произведения переведены на языки стран СНГ, а также языки зарубежных стран.
Автор в своих произведениях пишет об истории, сегодняшнем и будущем татарского народа. В философско-историческом аспекте написаны его поэмы «Мулланур», «Камиль Якуб», «Рәссам» («Художник»), «Жәлилчеләр» («Джалиловцы»), «һарут һәм Марут» («Харут и Марут»), оратория «Кеше» («Человек»). Он также пишет стихи для детей («Матур өй» («Красивый дом», 1988), «Лап- лап» (1 992) и др.).
Р.Харис активно занимается и литературным переводом. Им переведены на татарский язык стихотворения таких поэтов, как Г.Державин, А.С- .Пушкин, М. Ю. Лермонтов, А.Фет, Ф.Тютчев, Т.Шевченко, В.Маяковский, С.Есенин, А.Ахматова, Н.Хикмат, Г.Лорка, Ю.Тувим, Р.Гамзатов, К.Кулиев, П.Хузангай, Я.Ухсай, О.Сулейманов и др.
Р.Харис - Заслуженный деятель искусств ТАССР и Каракалпакской АССР (1972, 1980), член-корреспондент Международной академии информации (1993), Заслуженный работник культуры Чувашской Республики (2002).
В 1972 году за текст оратории «Человек» поэт (совместно с композитором М.Яруллиным) удостоен премии комсомола Татарии имени М.Джалиля. В 1979 году он награждается специальной премией газеты «Литературная Россия», в 1994 году за цикл стихов «Синең йөрәк тә тибә» («И твое сердце бьется») - премией Союза писателей Башкортостана имени Ф.Карима, в 1997 году за книгу «Хисемнең исеме» («Имя моего чувства», 1996) - Государственной премией Республики Татарстан имени Г.Тукая.
В 2004 году Указом Президента Республики Татарстан М.Ш.Шаймиева Р.Харису присвоено почетное звание «Народный поэт Республики Татарстан».
В 2005 году за развитие традиций национального эпоса в современных условиях диалога культур (либретто балета «Сказание о Йусуфе») Р.Харрису вручается Государственная премия Российской Федерации. В этом же году он награждается медалью М.Шолохова.
В 2009 году ему присуждена Международная литературная премия Чувашской Республики имени М.Сеспель, в 2011 году - премия Дагестана имени Р.Гамзатова.
С 1968 года - член Союза писателей Татарстана.

Сортларга аеру:

популярлык

әлифба

бәя арту буенча

бәя кимү буенча

Күрсәтергә:

Каталог төре: